Pionieren om te komen tot integrale zorg: de totaal benadering vanuit de missie van een fysiotherapeut

Steeds meer zorgprofessionals zien het belang in van integrale zorg. Zo ook Stijn Willems, fysiotherapeut en mede-eigenaar van De Fysiovrienden in Eindhoven. Hij pleit voor een bredere kijk en samenwerking tussen de verschillende zorgdisciplines bij het behandelen van patiënten. In het specifiek patiënten met lage rugklachten of mensen met uitstralende beenklachten bijvoorbeeld ten gevolge van een hernia-beeld. De kenmerkende lage rugklachten lenen zich volgens Stijn uitstekend voor een Triple Aim aanpak. Triple Aim meet de effecten van interventies op de gezondheid van de patiënt, de uitkomsten van kwaliteit van zorg en de gerelateerde kosten, voor één subpopulatie. Reden genoeg voor ons om met Stijn in gesprek te gaan over fysiotherapie en integrale zorg. Collega’s Nienke Bults en Josette Dijksman spraken met hem in Eindhoven.

Over Stijn Willems
Stijn heeft in 2010 zijn bachelor fysiotherapie afgerond bij de THIM Hogeschool. In 2013 heeft hij de master Manuele therapie aan de SOMT University of Physiotherapy afgerond en in 2016 heeft hij zich nog verder gespecialiseerd door nog een Master in de manuele therapie af te ronden aan de Vrije Universiteit Brussel. Naast zijn werkzaamheden in de praktijk geeft hij les op de opleiding Manuele therapie (SOMT) en is hij bezig met zijn promotieonderzoek aan de Vrije Universiteit (VU), naar de mate van herstel bij mensen die geopereerd zijn na een hernia. De voorlopige resultaten laten zien dat biomedische factoren geen goede voorspellers zijn voor het herstel na de operatie. Bio-psychosociale factoren zijn waarschijnlijk een veel betere voorspeller. Stijn merkt dat de behandeling van lage rugklachten vaak complex is. Er zijn veel verschillende factoren die invloed lijken te hebben op de klachten zoals beweging, voeding, slaap, ontspanning en psychosociale factoren. Ook lijken de verschillende beïnvloedende factoren weer interactie met elkaar te hebben waardoor lage rugklachten moeilijk te verklaren zijn op basis van één model. Dit sterkt Stijn in zijn visie over de totaal benadering van patiënten die revalideren na een hernia-operatie, maar ook zeker voor de patiënt met lage rugklachten in het algemeen.

Wat versta jij onder integrale zorg?
“Het gaat voor mij om de totaal benadering van de patiënt. Als fysiotherapeut kijk ik zelf verder dan alleen het bewegingsapparaat. Ik zie overduidelijk dat er veel meer factoren van invloed zijn op het wel of niet herstellen van musculoskeletale klachten. Factoren zoals voeding, beweging, slaap, ontspanning en psychosociale factoren (lees: bewegingsangst, catastroferende gedachtes etc.) zijn allen van invloed op het herstel van de patiënt. Dit is eveneens bewezen in wetenschappelijk onderzoek.”

Heb je daar een voorbeeld van?
“Nou, lage rugklachten zijn een goed voorbeeld. Recente literatuur (Hartvisgen et al. 2018) benadrukt dat lage rugklachten een complexe conditie is die aandacht behoeft. In het onderzoek is aandacht voor de verschillende beïnvloedende factoren, zoals psychologische, sociale en biologische factoren, maar ook co-morbiditeit en pijnmechanismen. Al deze factoren dragen bij aan het ontstaan en/of het in stand houden van lage rugklachten, maar worden niet bij één zorgaanbieder behandeld. Integrale zorg zou dit probleem kunnen oplossen.”

“We zien helaas nog te vaak dat er onnodige, niet bewezen en mogelijk schadelijke behandelingen worden ingezet. Het gevolg van niet integraal werken is dus dat we onze patiënten niet de beste zorg leveren.”

Wat is het gevolg van niet integraal werken?
“In het artikel wordt gewaarschuwd voor de grote gevolgen van de groeiende prevalentie, en de daarmee gepaard gaande kosten van hulpbehoevendheid of zelfs arbeidsongeschiktheid, wanneer de klachten niet goed behandeld worden. We zien helaas nog te vaak dat er onnodige, niet bewezen en mogelijk schadelijke behandelingen worden ingezet. Het gevolg van niet integraal werken is dus dat we onze patiënten niet de beste zorg leveren. We doen onze patiënten echt tekort als ik als fysiotherapeut alleen naar bewegingsklachten kijk en geen rekening houd met de andere factoren die invloed hebben op hun klachten. Maar, integrale zorg kan ik niet in mijn eentje leveren. Het is van groot belang dat de verschillende disciplines beter gaan samenwerken.

Ervaar je weleens knelpunten door bestaande schotten?
“In de praktijk ervaar ik dat een totaal benadering vaak wordt belemmerd door ontbrekende of passende bekostiging in de keten. Dit is een bekend probleem binnen de fysiotherapie, maar ook bij andere eerstelijnspraktijken. Bijna iedereen die bezig is met ketenzorg loopt vast op de financiering, met uitzondering van de reeds bekende en geaccepteerde chronische trajecten zoals COPD, CVRM en diabetes. Voor andere klachten die veel in de eerste lijn worden gezien, zoals lage rugklachten, bestaat nog geen ‘totaal’ aanpak, dit zou zeker wenselijk zijn.”

“Willen we écht een stap maken naar de toekomst dan moeten we niet alleen kijken naar curatieve zorg, maar ons meer richten op preventie.”

Wat moet er in de toekomst anders om kwalitatieve zorg te leveren voor de patiënt?
“Willen we écht een stap maken naar de toekomst dan moeten we niet alleen kijken naar curatieve zorg, maar ons meer richten op preventie. Binnen de fysiotherapie komt er steeds meer aandacht voor preventieve zorg, zowel bij patiënten als bij de financiers en hun contractpartijen. Deze trajecten zijn voornamelijk toegespitst op welvaartsziektes, zoals obesitas. Ook voor musculoskeletale klachten zou het interessant om ons te richten op de risicogroepen. Gemeentes zouden hier ook een sterkere rol in kunnen spelen. Maar dan stuit je weer op eerdergenoemde knelpunten. Gemeenten willen eerst resultaten zien van bijvoorbeeld een pilotstudie, voordat passende financiering mogelijk óf bespreekbaar is. Voor kleinere spelers zoals fysiotherapeuten, maar ook diëtisten en psychologen is het ingewikkeld om veel tijd in (onbetaalde) pilots te investeren. Dit belemmert de innovatie in de eerste lijn, terwijl hier juist veel potentie zit.”

Wat kunnen eerstelijns professionals nu al anders doen?
“Ik vind dat de verschillende disciplines veel meer met elkaar moeten communiceren. Daarbij is het belangrijk om dezelfde taal te spreken. Wij moeten daar als eerstelijnspartijen nu al een belangrijke stap in zetten door steeds het contact met de huisarts en de medisch specialist op te blijven zoeken. Daarnaast is het wel wenselijk om goed na te denken over wie de regie moet hebben in de keten ten behoeve van specifieke doelgroepen. Wie is uiteindelijk eindverantwoordelijk en draagt zorg voor de totale keten inclusief de bijbehorende, integrale, communicatie en afstemming met de patiënt? Dat zijn belangrijke vragen.“

Wat is het effect daarvan op de patiënten?
“De patiënt krijgt vaak tegenstrijdige informatie omdat zorgverleners nog niet dezelfde taal spreken. Dit zorgt voor nog meer onzekerheid en kan de klachten in stand houden. Een ander gevolg van de suboptimale samenwerking in de zorgketen is dat patiënten van het kastje naar de muur gestuurd worden. De ervaring leert dat betere en directere communicatie en informatie-uitwisseling tussen behandelaren uit de eerste- en de tweede lijn leidt tot betere ervaren kwaliteit van zorg voor de patiënt.”

De belangrijkste punten van integrale zorg

• De meerwaarde van integrale zorg moet door de verschillende betrokkenen worden ingezien: alleen dan is het mogelijk om gezamenlijk aan specifieke doelgroepen te werken.
• Financiers hebben een belangrijke rol, zij kunnen bijvoorbeeld experimenteerruimte mogelijk maken in de budgetten.
• Zorgverleners zullen zich gezamenlijk moeten inspannen om tot eenduidige werkafspraken te komen. Het is belangrijk dat deze dezelfde taal gaan spreken (eenheid van taal).
• Pas wanneer ieders rol in de zorgketen duidelijk is en er onderling goed gecommuniceerd wordt, kan de wet- en regelgeving daaraan aangepast worden.

Voor een échte integrale samenwerking is het van belang dat eenheid van taal geïntroduceerd wordt, wat afstemming vraagt tussen de betrokken partijen. Ondersteunend daarbij is een passende vergoedingssystematiek die meer uit gaat van doelgroepen dan van het soort zorg dat de patiënt geleverd krijgt. Dan gaan we echt meters met elkaar maken!

Wilt u meer weten over integrale zorg of doorpraten over dit onderwerp? Neem dan contact op met Nienke Bults.

Referentie: Hartvigsen, J., Hancock, M.J., Kongsted, A., Louw, Q., Ferreira, M.L., Genevay, S., Hoy, D., Karppinen, J., Pransky, G., Sieper, J., Smeets, R.J. & Underwood, M. (2018). What low back pain is and why we need to pay attention. The Lancet, 391 (10137), 2356 – 2367. doi:10.1016/S0140-6736(18)30480-X

Deze blogpost is geschreven door Stijn Willems

Stijn is mede-eigenaar van de Fysiovrienden. Hij schrijft graag over zijn vak en gaat het liefst op de inhoud in. Zijn blogs zijn soms een tikkeltje tegendraads en geven stof tot nadenken.