Waarom jij geen slechte houding hebt

Veel mensen met rug en nekklachten zijn op zoek naar de oorzaak van hun rug- en nekklachten. Type op Google ‘slechte houding’ en ‘lichamelijk klachten’ in en je raakt al snel verstrengeld in een web van goedbedoelde adviezen en quick-fixes. De meeste mensen met rug- en nekklachten voeren dan ook een langdurig strijd met een ‘correcte houding’. Toch zijn er maar weinig die dit gevecht winnen. Maar worden ongemakken en pijn überhaupt veroorzaakt door een slechte houding, en als dit zo is kunnen we onze houding verbeteren?

De manier waarop we zitten en staan is volledig persoonsafhankelijk en is sterk ingeslepen in het motorische beweegpatroon van ons zenuwstelsel. Het structureel veranderen van je houding is dan ook moeilijker dan het stoppen met roken. Het moet het dus wel echt waard zijn willen we er de moeite, tijd en geld in stoppen om onze natuurlijke gewoontes te veranderen.

Wat is houding precies?

Houding is de letterlijke vertaling van: ‘stand van je lichaam’. Het is een constant veranderend patroon van reflexen, gewoontes en adaptieve responses. De stand van je lichaam kan zowel statisch als dynamisch zijn en is meer dan alleen de stand van je lichaam. Houding heeft een belangrijke rol in onze lichaamstaal (recessief/dominant, blij/verdrietig of dapper/angstig). Het zegt iets over onze gemoedstoestanden en persoonlijkheidseigenschappen. Het veranderen van houding lijkt voor vele om deze reden ook de oplossing om mogelijke persoonlijke tekortkomingen te compenseren. Zonder hier te diep op in te gaan; houding heeft naast een lichamelijke ook een psychosociale component.

Maar waar komt de gedachte van een slechte houding vandaan?

Dat zitten niet slecht voor je is heb je al kunnen lezen in deze blog. Maar onderuitgezakt zitten met je hoofd naar voren moet toch wel ‘slecht’ zijn? Dit idee wordt gevoed uit de theorie van musculaire (spier) dysbalans. De ene spiergroep is te slap of te los (rugspieren) en de andere zijn verkort of te gespannen (borstspieren). Deze ingezakte positie van het lichaam noemen we het bovenste kruissyndroom. De oplossing lijkt simpel. Stretchen van de te korte spieren en versterken van de te zwakke spieren. En alhoewel er nog een breed draagvlak is voor deze theorie, is er in de wetenschap geen enkel bewijs dat het bovenste kruissyndroom een rol speelt bij het krijgen en onderhouden van lichamelijke klachten.

Een makkelijke oplossing voor een complex probleem

Het bovenste kruissyndroom is een simpele verklaring voor een complex probleem. De meeste lichamelijke klachten zijn moeilijk te verklaren en kunnen in stand worden gehouden door tal van factoren. In het onderstaande figuur kan je zien welke factoren een relatie kunnen hebben met lichamelijke klachten. Probeer de factor houding maar eens te vinden (tip! zoek ergens in het groen).

Het bovenste kruissyndroom is ontstaan met gebrek aan goede data. Omdat het over spieren gaat is deze theorie makkelijk toepasbaar binnen verschillende velden en opleidingsniveaus (fysiotherapeuten, pilates en yoga docenten, chiropractoren, personal trainers, sportcoaches etc.): een marketing droom.

Maar bestaat een slechte houding dan niet?

Een bepaalde stand van het lichaam kan oncomfortabel zijn en kan leiden tot ongemak. Iedereen kent het gevoel van een zere kont wanneer je te lang op een fietszadel hebt gezeten, een arm die tintelt wanneer hij toevalligerwijs net iets te lang over de rand van de bank heeft gehangen of het gevoel van vermoeide benen wanneer je langere tijd op je hurken hebt gezeten. Ons bindweefsel houdt ervan om te bewegen en vindt het niet fijn langdurige op rek of druk belast te worden. Dit kan echter voorkomen bij elke stand van het lichaam en dus bij elke positie. Je lichaam geeft op deze manier aan dat het even tijd is om te bewegen, of in ieder geval van houding te wisselen. Elke volgende houding is de beste dus.

Nieuwe en uitdagende houdingen

Een houding is niet perse slecht. Wel kan het zijn dat een bepaalde stand van het lichaam nieuw of uitdagend is. Een uitdagende houding is een houding waarbij je lichaamsdelen in een ongemakkelijke stand staan. Denk aan een caissière die veel herhaaldelijke bewegingen maakt. Staat de stoel net te ver van de band dan kan het zijn dat de armen van de caissière vermoeid raken en dat er spanning in de nek ontstaat. Of een schilder moet een hoek schilderen die net iets buiten zijn bereik valt. Het lichaam is het niet eens met deze posities en pijn kan hier een signaal van zijn. Negeer je deze signalen (door bijvoorbeeld werkdruk, stress of een slecht lichaamsgevoel) dan kunnen er uiteindelijk problemen ontstaan. Onnodig dus als je bedenkt dat de stoel van de caissière kan worden aangeschoven of dat er rollers zijn met een langere steel.

Bij een nieuwe houding herkent je lichaam de houding niet en heeft het bindweefsel tijd nodig zich aan te passen. Het langdurige voorovergebukt staan wanneer je na een lange inactieve winter weer in de tuin werkt kan bijvoorbeeld zorgen voor ongemak van je spieren en banden. Of je gaat op wintersport terwijl je niet goed voorbereid bent. Je lichaam past zich aan wanneer je deze activiteit rustig opbouwt.

Het gevaar van vermijden of overcompenseren

In de literatuur is nooit aangetoond dat de vorm van een wervelkolom een relatie heeft met het hebben van klachten. Er zijn tal van mensen met een ‘keurige houding’ die stikken van de pijn. Ook zijn er genoeg mensen die heel de dag onderuit gezakt zitten en nergens last van hebben. We zijn gelukkig allemaal anders. Het denken dat je houding slecht is kan leiden tot vermijdingsgedrag. Het vermijden van houdingen en/of bewegen zorgt ervoor dat je bindweefsel zich aanpast. Zoek je deze houding of beweging wel een keer (langdurig) op, dan herkent je lichaam dit niet en kan het reageren met pijn tot gevolg. Ook kan het zijn dat je jezelf continu in een ‘goede houding’ forceert (lees, rechtop zitten). Je spieren raken op den duur vermoeid en kunnen pijn gaan doen. Het continu aanpassen van de houding wordt nu de oorzaak van het probleem.

Kom zonder houdingscorrectie van je klachten af

Ja het kan echt! Van je klachten afkomen zonder je houding te hoeven corrigeren. Het loslaten van deze gedachte is de eerste stap. Beweeg natuurlijk en ontspannen en probeer goed te voelen wat je lichaam aangeeft. Is een houding oncomfortabel verander je houding. Is een houding prettig, maak je geen zorgen, ook als deze houding niet voldoet aan de norm van anderen. Pak de factoren aan die je wel kunt veranderen maar geef je houding niet meer de schuld.

Deze blogpost is geschreven door Stijn Willems

Stijn is mede-eigenaar van de Fysiovrienden. Hij schrijft graag over zijn vak en gaat het liefst op de inhoud in. Zijn blogs zijn soms een tikkeltje tegendraads en geven stof tot nadenken.